МАМАНДЫҚҚА АДАЛДЫҚ
Жанат Мұхаметқалиұлының осы естелігінде өткен кезеңнің қиындығыда, өнегесіде айқын көзге түседі. 2004 жылымектепдиректорлығынанқызметбабындаөсіп, аудандықбілімбөлімініңбасшысы, 2012 жылданберібілімжәнеғылымқызметкерлерікәсіподағыаудандықкомитетініңтөрағасылауазымындакележатқанЖанатМұхаметқалиұлыбілімсаласыныңөткеніменбүгінінсалыстыраотырыпайтаалатыназаматтардыңсабында. Тоқсаныншыжылдардыңбілімсаласынатүсіргенкөлеңкесін, тауқыметінұстаздықеңбектіңардагері, білімжәнеғылымқызметкерлерікәсіподағыаудандықкомитетініңтөрағасыЖанатМұхаметқалиұлыМұқашевтыңжазбаларыарқылыойымызғаоралтамыз.
ТәуелсіздікалғанжылдарыеліміздегібасқаелдімекендердегіжағдайсияқтыҚойлықөңіріндедеалмағайыпкезеңдерөтті. Колхоз-совхозыдырап, жекешелендіру кезінде М.Жұмабаев атындағы мектепте қараусыз қалды. Мектептерге қысқы маусымда отын бөлінбеді. 1996-1997 жылдың күз-қыс кезінде электр жарығы мүлде болмады. ОсындайқиынжағдайдаауыләкіміТынысбекМусабалановпенбірлесіпата-аналардымәдениетүйінежинадық. Жағдайды түсіндіріп, қолдан келетін көмектерін сұрадық. Көмір болмай 1993-1994 жылдары мектептің жылу жүйесі түгелге жуық жарылған. Терезедегі әйнектер сынық. Бүтініаз. Жаңаоқужылынбастаукерек. Алмұғалімдер 9 айбойыеңбекақыалмаған. Сондадазиялылығынкөрсетіп, қиынжағдайданшығудыңжолыніздегенұстаздарғаризашылығымшексіз. ЖиынбарысындаауылақсақалдарыатынанВалентинАндреевичХарцызов, НиколайИвановичДедиков, МұратАлханов, СерікҚасымовжәнебасқалармектептіжөндеужұмыстарынақажеттіматериалдаржинауғажұртшылықтыүндеді. Өздеріөнегекөрсетіп, атапайтқандаМ.Алхановбіртайынша, Қ.Дүкенбаев, К.Мыстеміровбір-бірқойдан, С.Тюлеевтрубалар, Н.Дедиковэлектрмендәнекерлейтінмамандарберсе, К.Даулетбаева, К.Күренкеевэлектродтармен 20 орамкірсабындарәкелді. Жылу жинаудан басқаларда қалыспады. ТөлегенИсабаев 5000 теңгеберсе, көшедесаудажасайбастағанкәсіпкерлер 300, 500, 1000 теңгеденақшалайкөмеккөрсетті. Әрине, 20 жылдан астам уақыт өткен бұл оқиғаны еске алғанда сол балалары үшін барын аямайтын адамдардың аты-жөндерін ойда сақтау мүмкін емес. Қоғамдықкомиссияқұрылып, түскенкөмекВ.А.Харцызовтыңтөрағалығыментүгелесепкеалынды. Қазан айының аяғында үш қабатты мектептің жылу жүйесі түгел жасалып бітті. Алай да өкінішке орай қазан айынан бастап ауыл түгіл ауданда электр жарығы болмады. Мектептегіқуатыазэлектрмоторларыжұмысжасамады. Сондықтанкабинеттерге 20 шақтыпешқаланды. Ортақіскеата-аналарменмұғалімдертолықатсалысты. Сабақекіауысымдажоспарғасайжүргізілді. Қойлықтық азаматтардың ауыз біршілігі арқасында қиыншылықты бірлесіп жеңгенедік. 1996 жылы сол кездегі өндірістік кооператив басшысы Н.И.Дедиков мұғалімдер күніне деп бір жылқы берді. Ауылақсақалдарыншақырып, үлкендердіңбатасыналып, концертқойып, береке-бірлікпентөлмерекеміздіатапөткенімізесімізде. 1991-2000 жылдар аралығында ауылшаруашылығы жерін жырту үшін, өсірген өнімді жинап алуға ескі дизельді МТЗ-50, МТЗ-80 маркалы ескі тракторларды, «Нива», «Енисей» маркалы комбайндарды, Кеңес одағынан қалған техникаларды пайдаландық. АуданәкімшілігіненқатынасқағазалыпөнімесебіненқайтарамыздегенсенімхатпенБескөлден 12 тоннатұқымалдық. Сол жылы жаздық бидайдың әр гектарынан 15 центнерден өнім алып, қарызымызды қайтарып, қысқы кезеңге жақсы дайындықпен келдік. Мектепоқушыларыигілігіүшінауылдыңшетіндегіқызылшажинайтыналаңғақияр, қызанақ, пияз, бұрыш, картопсептік. Тың жердің өніміде мол болды. Мектептіңжертөлесібөшке-бөшкетұздалғанқиярға, қызанаққа, қырыққабаткөкөністерінетолды. Асхананыңішінепешорнатылып, ыстықтамақдайындауұйымдастырылды. Ыстықтамақпеннегізіненжағдайытөменотбасыларбалаларынқамтамасызеттік. Ұн, бидайды саудалап, сол санаттағы балаларға аяқ киім, мектеп формасын алып бердік. Мектептің ескі ғимаратында нан пісіретін пеш орнатылып, наннан тапшылық көрген жоқпыз. Бұлмұғалімдергеде, басқажұмысшыларғадатиімдіболды. ТүскентабыстымектепбухгалтеріВалентинаКон-стантиновнаНеняменмектепұжымысайлағанЛюдмилаНиколаевнаКоротковабастағанкомиссиябақылап, асханағаыдыс-аяқ, мектепжабдықтарыалынды. Оқуүрдісінекеректіспортинвентарлары, тігіншеберханасына, слесарлық, ағашшеберханаларынақажеттіқұрал-саймандаросытабысымыздыңесебіненалынды. Мұғалімдердіңқаржыларынқосып, мектепішінендүкен (сатушысыКүлшекерЖұмагельдинова) аштық. Қойлық тұрғындары арасында жүрегі жылуға толы адамдар аз емес. Мұқашевтарәулетініңотанасы, онбаласынөсіріп-жеткізгенМисалімапамызмеценаттықтыңүлгісінкөрсетті. Жылсайыноқужылыбасталғанда 1 сыныпоқушыларынамектепжабдықтарынтабысетіп, жаңажылдықсыйлықдайындайтынанамыздыңжылыжүзі, мейірімдікөзқарасымыңдағаноқушылардыңсанасынаұялағанысөзсіз.
Осындай қайырымдылардың қазаны ортаймайды деген тәмсілді санасына сіңіріп өскен шәкірттеріміздің арасынан ел таныған азаматтар көп шықты. 11 бала тәрбиелеген Тоқтар Сәдуақасовтың Айдар, Асхат деген балалары көш бастап, әулетінің атынан 2005 жылы Қойлық елді мекенінің орталығынан еңселі мешіт салып бітірді. Адам баласы жақсы жағдайға тез көндігеді. Әйтпесе, соңғы 10-15 жылда білім беру саласына бөлініп жатқан қаражатты, жаңалықтарды өткен уақытпен салыстыру мүмкін емес. Қысқа кезеңде жылына екі-үш мектепке қомақты қаржы бөлініп, күрделі жөндеу жүргізілуде. Әр мектепке шамамен 150- 200 миллион теңге төңірегінде ақша бөлініп, қайта жөнделіп, материалдық-техникалық базалары жақсартылды. Бүгінде 25 мектептің 18-і қайта жөнделіп, Абай, Қарауылтөбе ауылдарында жаңадан 120 орындық 2 мектеп бой көтерді. Қазіргі күнде аудан бойынша мектептер 1317 компьютермен жабдықталып, 6 балаға бір компьютерден келіп отыр. 2004 жылы аудан бойынша 50 орындық «Әсел» балабақшасы ғана жұмыс істесе, бүгінгі күні 7 балабақшада 775 бала, мектеп жанындағы 20 шағын орталықтарда 800 бала тәрбиеленуде.2000 жылдан бастап елдің жағдайы көп жақсара бастады. Ауыл шаруашылығына жан бітіп, мал көбейді. Еңбекақы, зейнетақы мерзімінде берілді. Егістік даласында жаңа шетелдік техникалар, тракторлар, комбайндар пайда болды. Мектептер сұйық отынмен жылытылып, кабинеттерде температура режимі қатаң бақылауға алынды. Мектептің бюджеті еселенді. Жағдайы төмен отбасы балалары үшін бюджеттен «Жалпыға бірдей білім беру қоры» арқылы арнаулы қаржы бөліне бастады. Осы қаражат жылма-жыл көбейіп, балаларды бір уақыт тегін тамақтандыруға, киіндіруге және жазғы демалыслагеріне демалдыруға жұмсалуда. Мектептердің материалдық-техникалық базалары жаңартылды. Соңғы 10-15 жылда әр мектеп интернет желісіне қосылды. Интерактивті тақталар жеткізіліп, биология, информатика, химия, физика бойынша пән кабинеттері жабдықталды. Оқушылар жаңа оқулықтармен тегін қамтамасы етілді. Менің шекез-келген реформаны сапалы білім беруге бағыттайтын мұғалім болу керек. Әуелі шығармашыл, ойшыл, тәуелсіз ұстаз тәрбиелеуіміз керек. Ұстаздар біліктілігін арттыруға қазір көп көңіл аударылып, бұл мақсатқа үкіметтен қаржы бөлінуде.Қоғамның өзгеруімен бірге ұстаздық қызметтеде терең өзгерістер жүзеге асып келеді. Ақпараттық технологияларға сырындағы жаңалықтардың көптігі ұстаз алдына ауқымды міндеттер қойды. Заман ағымынан қалмау үшін мұғалімдер өзгерістерге икемді, сауатты болатүсті. Басқа мамандықтар мен салыстырғанда мұғалімнің күнделікті қызметтік уақыттантыс атқаратын жұмыстары жеткілікті. Үйдеде, демалыстада, каникулдада мұғалім жұмысы аяқталмайды. Сондықтан білім жетілдіру – ұстаз үшін басты парыз. Ұстаз – жастардың өмірге деген, қоғамға деген, мемлекетке деген көзқарасын қалыптастырушы басты тұлға. Заманауи қабілеті жетілген, Отанын шынайы сүйетін және оның болашағын ойлайтын жастарды тәрбиелеу тек кәсіби ұстаздардыңғана қолынан келеді. Балаға үйрету ден жалықпайтын, еңбегім еленбеді деп қамықпайтын, шәкірттің қарым-қабілетін айшықтайтын мамандық иелерінің еңбегін ел тәуелсіздігінің 25 жылдығында бағалау заңдылық деп білемін.
Жанат МҰҚАШЕВ, Білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағы аудандық комитетінің төрағасы
